για τον πίνακα του Χολμπάϊν ξανά

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ορισμένες σκέψεις από το μακρύ σχόλιο του Φ. Ντοστογιέφσκι, πάνω στον γνωστό πίνακα του Χ. Χολμπάϊν, «Ο Χριστός μετά την αποκαθήλωση».

Πιστός στην πίστη της Εκκλησίας, για το πραγματικό και όχι εικονικό, του όλου μαρτυρίου του Χριστού, ομολογεί την απελπιστική εντύπωση που προκαλεί αυτός ο πίνακας, όπου εκτίθεται, χωρίς ίχνος εσχατολογικής αναφοράς, το πτώμα ενός καταβασανισμένου ανθρώπου, του οποίου το πρόσωπο είναι αποκρουστικά παραμορφωμένο.

«...Αν ήταν αυτό ακριβώς το πτώμα, αν ακριβώς ένα τέτοιο πτώμα είδαν οι μαθητές Του, οι κυριώτεροι μελλοντικοί Του απόστολοι, οι γυναίκες που τον ακολούθησαν και στέκονταν δίπλα στο σταυρό, όλοι όσοι πίστευαν σ' Αυτόν και τον λάτρευαν, τότε πώς μπορούσαν να πιστέψουν κοιτάζοντας ένα τέτοιο πτώμα, πως αυτός ο μάρτυρας θ' αναστηθεί; Χωρίς να το θέλεις σκέπτεσαι: αν είναι τόσο φρικτός ο θάνατος κι αν είναι τόσο ισχυροί οι νόμοι της φύσεως, πώς θα μπορούσε κανείς να τούς υπερνικήσει; Πώς να τούς υπερνικήσει, όταν δεν τούς νίκησε ακόμα κι Εκείνος που νικούσε τη φύση όσο ζούσε και ανάστηνε νεκρούς με το λόγο Του. Κοιτάζοντας αυτόν τον πίνακα φαντάζεσαι τη φύση σαν ένα τεράστιο, άσπλαγχνο και μουγγό θηρίο, ή μάλλον πως είναι σαν μια τεράστια μηχανή νεότατης κατασκευής, που άρπαξε χωρίς σκοπό, έκανε κομάτια και κατάπιε μέσα της, αθόρυβα κι αναίσθητα μια μεγάλη και ανεκτίμητη 'Υπαρξη... Ο πίνακας αυτός φαίνεται ίσα-ίσα να εκφράζει την αντίληψη πως υπάρχει μια σκοτεινή, αναιδής, άσκοπη και ασυνείδητη αιώνια δύναμη, που όλα, τα πάντα υποτάσσονται μπροστά της... Κι αν ο ίδιος ο Διδάσκαλος μπορούσε να 'χε δεί τη μορφή του, την παραμονή της Σταυρώσεως, θ' ανέβαινε άραγε έτσι στο Σταυρό, θα πέθαινε έτσι όπως πέθανε; (Ο Ηλίθιος, Γ', σσ. 91-91)».

π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, Μαθητεία στην ομορφιά. Φιλοκαλικές δοκιμές (έκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2007, σσ. 356-357).